^{Archiwum Działu Folkloru Muzeum Etnograficznego w Toruniu.
Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prufferowej w Toruniu
Wały gen. Sikorskiego 19, 87-100 Toruń
etnomuzeum.pl}

W 1954 roku rozpoczął swą działalność archiwizacyjną, ukierunkowaną w szczególności na dokumentację tańca ludowego, Dział Etnograficzny Muzeum Miejskiego w Toruniu (po kilku latach powstał Dział Tańca Ludowego w Muzeum Etnograficznym w Toruniu). W ramach prac terenowych dokonywano nagrań melodii tanecznych na taśmy magnetofonowe, zaś katalogowania i transkrypcji muzycznych dokonywano w oparciu o instrukcje wypracowane przez Jadwigę i Mariana Sobieskich. Dokumentacja ośrodka toruńskiego była późniejszym lokalnym „odpryskiem” Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego, osadzonym merytorycznie na dorobku i doświadczeniach Sobieskich. Skutkiem działań dokumentacyjnych było reaktywowanie niektórych kapel, które w obliczu przemian kultury wsi często zarzucały swą działalność. Historyczne nagrania zgromadzone współcześnie w Archiwum Działu Folkloru Muzycznego Muzeum Etnograficznego w Toruniu zostały zarejestrowane na przestrzeni lat 50.-80. ub. wieku przez m.in.: Roderyka Langego (nagrania od 1957 r. do wczesnych lat 60. ub. wieku), Ewę Arszyńską, Krystynę Pospiech-Tubaję (l. 60. ub. wieku) oraz Jana Oleksego.

Kolekcja stanowi dokument o dużych walorach autentyzmu; to materiały z badań terenowych, głównie z Kujaw i Pałuk, dokumentujące kulturę muzyczną i duchową (zwyczaje i obrzędy, wywiady z artystami i rzemieślnikami). Część kolekcji ujrzała „światło dzienne” dzięki wydawnictwu płytowemu Muzeum Muzyka ludowa z Kujaw i Pałuk: „Wykonawcy to reprezentujący często przeciętny poziom muzyczny autentyczni wiejscy grajkowie i śpiewacy, którzy na co dzień nie zajmowali się muzykowaniem lecz gospodarzeniem. Głównym kryterium doboru muzyków była ich pamięć o dawnym repertuarze, a nie umiejętności muzyczne. Stąd dla współczesnego odbiorcy nagrania te mogą brzmieć surowo, wręcz archaicznie […]. Publikacja tych nagrań wydaje się jednak ważna, bo dokumentuje i przybliża mniej idealizowany, autentyczny obraz wiejskiej kultury muzycznej, stanowiąc przeciwwagę dla większości propozycji nagraniowych realizowanych z udziałem wyselekcjonowanych, najzdolniejszych wiejskich artystów”   – pisze w komentarzu do płyty jej autorka, Agnieszka Kostrzewa.

Najstarsza generacja wykonawców, których głosy i grę utrwalono w nagraniach, sięga swym rodowodem ostatnich dekad XIX wieku. W zbiorach Muzeum znajdują się także nagrane wywiady z artystami ludowymi oraz dokumentacja wydarzeń muzealnych, występów kapel ludowych (np. dokumentacja Międzynarodowych Spotkań Kapel Ludowych z lat 80-90 XX w.). Łącznie kolekcja liczy ok. 2000 nagranych pozycji zapisanych na 106 taśmach magnetycznych szpulowych i 100 kasetach magnetofonowych. Nagrania stanowią cenne uzupełnienie muzealnej oferty wystawienniczej (jako oprawa dźwiękowa wystaw) i edukacyjnej (lekcje muzealne). Muzeum posiada również nagrane na taśmach magnetycznych szpulowych audycje wspomnianego Radia Pomorza i Kujaw z lat 1952-1974 (770 taśm). Omawiany zbiór muzealny jest od 2018 r. digitalizowany i opracowywany w ramach projektu Polska muzyka tradycyjna – dziedzictwo fonograficzne.

W 2018 roku omawiana kolekcja powiększyła się o niezwykłe cymelium – odnalezione przedwojenne nagrania na wałkach fonograficznych, pochodzące z Centralnego Archiwum Fonograficznego. Jak dotąd uważano, że wszystkie nagrania z CAF zostały zniszczone w czasie II wojny światowej. Jednak w 2018 roku Muzeum Etnograficzne im. M. Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu otrzymało od prywatnej właścicielki trzy wałki fonograficzne, pochodzące z tej właśnie kolekcji. Historia ocalenia tych wałków wiąże się z faktem, że ich autor – Bonifacy Zielonka, który był regionalnym współpracownikiem CAF, nie zdążył ich zdeponować w Warszawie (przesłać do CAF) przed wybuchem drugiej wojny światowej, dzięki czemu, prawdopodobnie jako jedyne nagrania z tej wspaniałej kolekcji, te dokumentacje etnofonograficzne przetrwały do dziś. Dzięki współpracy z Muzeum w ramach projektu Polska muzyka tradycyjna – dziedzictwo fonograficzne, wałki zostały odtworzone, zdigitalizowane a obecnie trwają prace nad opisem i identyfikacją materiału nagranego.

Dokumentację Archiwum Działu Folkloru Muzeum Etnograficznego w Toruniu z Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prufferowej w Toruniu w ramach projektu Polska muzyka tradycyjna – dziedzictwo fonograficzne opracowują Angelika Fierka, Kamila Pozimka i Magdalena Jackowska.

Zasoby Archiwum Działu Folkloru Muzeum Etnograficznego w Toruniu można znaleźć w repozytorium wpisując w pole SYGNATURA przedrostek MEtnTor lub w pole ARCHIWUM (dla rejestru NOŚNIKI) nazwę, lub fragment nazwy zasobu.

_{Zob. także:
Jacek Jackowski, Archiwa dźwiękowe – zasób i dostępność, w: Raport o stanie tradycyjnej kultury muzycznej, red. Weronika Grozdew-Kołacińska. Warszawa 2014: Instytut Muzyki i Tańca, s. 135-136.
Kinga Strycharz-Bogacz, Ksiądz Bolesław Bartkowski i prof. Antoni Zoła jako prekursorzy badań etnomuzykologicznych nad żywą tradycją śpiewów religijnych w Polsce, w: Tradycje ludowe w kulturze muzycznej: zachowanie dziedzictwa – inspiracje – przeobrażenia, red.: B. Bodziach, T. Rokosz, K. Strycharz-Bogacz. Lublin 2019: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 19-31.
Tomasz Rokosz, The Archive of Music Religious Folklore at the Institute of Musicology of the John Paul II Catholic University of Lublin (KUL) in the Context of Methodology of Field Research Conducted in the Department of Ethnomusicology and Hymnology of KUL – the Past and the Present,  w: Tradycje ludowe w kulturze muzycznej: zachowanie dziedzictwa – inspiracje – przeobrażenia, red.: B. Bodziach, T. Rokosz, K. Strycharz-Bogacz. Lublin 2019: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 33-51.
Agnieszka Kostrzewa, Nieznane wałki Centralnego Archiwum Fonograficznego w Warszawie. Historia czterech nośników w świetle archiwaliów przechowywanych w Muzeum Etnograficznym w Toruniu, w: Polska muzyka tradycyjna – dziedzictwo fonograficzne. Stan aktualny, zachowanie, udostępnianie, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Stowarzyszenie Liber Pro Arte, Tom II, Warszawa 2019, s. 91-107.}