dr Weronika Grozdew-Kołacińska
Instytut Sztuki PAN, Kierownik Pracowni Etnomuzykologii
Od lat pięćdziesiątych XX wieku gromadzone są w Polsce nagrania muzyki ludowej – począwszy od niemającej precedensu Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego po szereg tak indywidualnych, jak i instytucjonalnych inicjatyw, których głównym celem było (i jest nadal) dokumentowanie i zachowanie tradycyjnych form kultury muzycznej. Trudno dziś oszacować, jak liczne są ogółem te zbiory. Trudno też ocenić, jaką przedstawiają wartość – historyczną, etnograficzną, artystyczną, a także w jakim stanie technicznym znajdują się nośniki, na których dokonane zostały rejestracje (zarówno dźwiękowe, jak i audiowizualne). O wielu jednak zasobach archiwalnych, pozostających w posiadaniu regionalnych centrów kultury (muzeów, bibliotek) oraz instytucji naukowych, a także o kolekcjach zgromadzonych przez zapalonych zbieraczy folkloru muzycznego – tak profesjonalistów, jak i hobbystów – wiadomo, że prezentują bogactwo tradycyjnych ekspresji wykonawczych (często zakorzenionych jeszcze w stylistyce XIX-wiecznej kultury wiejskiej), niezwykle interesujących wywiadów, ukazujących szerokie konteksty tych ekspresji, w których – jak w lustrze – odbijają się zainteresowania, motywacje, zapatrywania tak zbieraczy, jak i depozytariuszy muzycznego dziedzictwa. „Zmapowanie” tych zasobów i kolekcji, niejednokrotnie wyszperanych, wyśledzonych podczas badań terenowych, kwerend, dogłębnych studiów nad muzyką tradycyjną i jej obrazem fonograficznym, było pionierską inicjatywą dr. Jacka Jackowskiego i niezbędną introdukcją do wszczętego przez niego projektu, w którym pobrzmiewa przedwojenna idea skomasowania zbiorów archiwalnych w jednej przestrzeni, aby opieka nad nimi mogła odbywać się w sposób metodyczny, możliwie najpełniejszy i profesjonalny – także po to, aby zbiory te mogły służyć różnym, zainteresowanym nimi, odbiorcom. Projekt Polska muzyka tradycyjna – dziedzictwo fonograficzne został przez Jacka Jackowskiego pomyślany jako swego rodzaju machina, której napędem w podejściu do problemów dokumentacji, digitalizacji, archiwizacji, opracowania merytorycznego, udostępniania i upowszechniania jest połączenie kompetencji, procesualności i dynamiki działania, uwzględniającej zarówno specyfikę chronionej materii, jak i najnowsze technologie, wprowadzone i zastosowane właśnie w ramach realizacji omawianych działań. Niezwykle istotne jest przy tym, że założenia te bazują na wieloletnim doświadczeniu, wypracowanym na najliczniejszym i najcenniejszym, także ze względu na najstarsze cymelia, skarbcu źródeł muzyki tradycyjnej – na Zbiorach Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN w Warszawie.