Powrót do listy płyt

Early post-war Polish folk music recordings (1945-1950)

Early post-war Polish folk music recordings (1945-1950)
Wybór nagrań z najstarszej części kolekcji IS PAN
(vol. 1, ISPAN CD 001, 2009 r.)
Autorzy: Jacek Jackowski, Maciej Kierzkowski

Zniszczenia i straty poniesione w czasie drugiej wojny światowej, które dotknęły dorobek polskiej nauki, kultury i sztuki, odcisnęły także swe piętno na przedwojennych zbiorach fonograficznych, w tym również na kolekcjach nagrań muzyki tradycyjnej zgromadzonych w powstałych w okresie międzywojennym instytucjach. Po wojnie, rozpoczęte dzieło prof. Łucjana Kamieńskiego – inicjatora systematycznej dokumentacji fonograficznej folkloru muzycznego na ziemiach polskich i założyciela Regionalnego Archiwum Fonograficznego na Uniwersytecie w Poznaniu – kontynuowali Jadwiga i Marian Sobiescy. Warunki odtwarzania zbioru nie były wówczas pomyślne: badacze po wojnie nie dysponowali nawet urządzeniami do nagrywania. Nie czekając na stabilizację warunków, które by umożliwiły wyposażenie archiwum w odpowiedni sprzęt, Marian Sobieski wraz z Tadeuszem Wrotkowskim sami zmontowali aparaturę, umożliwiającą dokonywanie nagrań dźwiękowych. Pierwsze rejestracje powstały już w sierpniu 1945 r. W pierwszych latach działalności Sobieskich na polu dokumentacji fonograficznej polskiego folkloru muzycznego dokumentacją zostały objęte: Ziemia Lubuska, Wielkopolska, Kaszuby. Brak odpowiedniego środka transportu uniemożliwiał poszerzenie zakresu nagrań o inne, bardziej oddalone regiony Polski. Sobiescy uzyskali samochód dopiero w 1949 r. co pozwoliło na przeprowadzenie nagrań m.in. w Opoczyńskiem, a w 1950 także w Lubelskiem i w Rzeszowskiem. W latach 1945-1950 powstał zbiór 420 płyt stanowiący kolekcję pierwszych, powojennych nagrań polskiej muzyki tradycyjnej.

Do realizacji nagrań został użyty zapis mechaniczny na tzw. szybkoobrotowych miękkich płytach decelitowych oraz na płytach lakierowych Presto. Płyty tego typu nagrywane i odtwarzane z prędkością 78 obr/min pozwalały na zapisanie na jednej stronie krążka tylko kilku minut nagrania. Już wówczas pojawił się techniczny problem dotyczący możliwości wielokrotnego (zwłaszcza dla celów transkrypcyjnych) odtwarzania nagrań z płyt. Brak odpowiedniej aparatury do odgrywania, która by nie niszczyła nagrań stwarzał konieczność szybkiego ich skopiowania na nośniki trwalsze. Dokonano tego w drugiej poł. lat 50. XX w. przegrywając materiał na szpulowe taśmy magnetyczne. Troska o zachowanie i zabezpieczenie tej unikatowej kolekcji muzycznej jest priorytetem także w działaniach współczesnych. Europejski projekt DISMARC (Discovering Music ARChive), współrealizowany przez IS PAN pozwolił na ujęcie informacji o nagraniach archiwalnych w postaci dostępnej w sieci internetowej bazy danych oraz stworzył okazję do przeprowadzenia digitalizacji historycznych zapisów dźwiękowych.

Pomimo słabej niejednokrotnie jakości technicznej omawiane nagrania stanowią bezcenny dokument i źródło wiedzy o autentycznej kulturze muzycznej wsi sprzed okresu stylizacji, przemian a nawet zaniku tradycji. Repertuar utrwalony w nagraniach przekazali wykonawcy, spośród których większość urodziła się w drugiej połowie XIX w. Na płycie CD prezentujemy wybór nagrań z lat 1945-1950 zrealizowanych na Wielkopolsce, w Opoczyńskiem, w Rzeszowskiem i w Lubelskiem.

Płyta została opublikowana jako załącznik do kwartalnika “Muzyka” nr 1 2009. W tym też czasopiśmie ukazał się artykuł dotyczący wydawnictwa.

Przeczytaj artykuł z “Muzyki”
Early_post_war_booklet_bs

Posłuchaj utworów oraz zobacz booklet

  1. Do Ślubu [Going to the wedding] Tomasz Śliwa 2:05
  2. Ściyżka d(u)o pszyniczki [Down the path to the wheat] Marianna Kulawiak 0:23
  3. Wiwat starodawny [Old time wiwat] Tomasz Śliwa 1:04
  4. Wiwat Oj hola, hola dziweulo moja [Wiwat Oh hola hola my girl] Tomasz Śliwa 0:58
  5. Wiwat Mój koń nieborak trzy dni nic nie jad [Wiwat My poor hores hasn’t eaten anything for three days] Jan Gniotowski 1:02
  6. Oberek – a dance tune Tomasz Wawrzyniak, Michał Wawrzyniak 1:38
  7. Oj musiałaś ty dziwcze co umieć [Girl, you must have been good at something] Franciszka Ciesiółka 0:45
  8. A chocioż ci jo malusińka [Even though I am so tiny] Franciszka Ciesiółka 0:40
  9. Wiwat – a wedding dance Tomasz Śliwa 0:51
  10. Wiwat Jasiu skrobie tyczki Kasia pędzi byczki [Wiwat Jahn is scraping sticks, Kate is driving cattle] Jan Pajchrowski 0:18
  11. Wiwat Jasiu skrobie tyczki Kasia pędzi byczki [Wiwat Jahn is scraping sticks, Kate is driving cattle] Jan Pajchrowski 1:00
  12. Walcerek Szumiał gaj szumiał gaj Stanisław Kurowski, Michał Kurowski 1:16
  13. Polka – a dance tune Wawrzyn Domagała 0:50
  14. (u)Oj wesoła jest mi tamta strona [Hey, pleasant is the other side] Franciszka Ciesiółka 0:29
  15. Siedzi sowa na stodole [An owl is sitting on the barn] Franciszka Ciesiółka 1:13
  16. Szocz – a dance tune Tomasz Śliwa 0:58
  17. Kukułeczka zakukała [A cockoo has cuckooed] Franciszka Ciesiółka 1:00
  18. Okrągły [A round] Tomasz Śliwa, Edward Rybicki 2:10
  19. Do ślubu [Going to the wedding] Tomasz Brudło, Walenty Brudło 1:46
  20. Oberek – a dance tune Michał Makowski 0:41
  21. Przyszliśmy tu po dyngusie [We came here for the dyngus] Marianna Wiktorowicz, Jan Stępień 0:49
  22. Nie wyganiaj (u)owczarecku (u)owiec na rose [Shepherd, do not drive your Władysław Zoraś 0:22
  23. A zarycał zabucał wołek na malinie [An ox brayed and droned among the Władysława Kaśkiewicz 0:18
  24. Stukałem pukałem nie chciała (u)otworzyć [I knocked and rapped but she wouldn’t open] – a couplet Rozalia Matysiak 0:17
  25. Przezegnaj mamusiu a prawum ronckom na krzyz [Bless me mother, making Józefa Gołąb 0:21
  26. Oberek – a dance tune Antoni Stanik 0:55
  27. (u)Od Siyradza portki modre [Those from Sieradz wear deep blue trousers] – a couplet Marianna Felińska 0:10
  28. Dana moja dana nie chce jo Adama [Dana moja dana I don’t want Adam] Nieznany wykonawca 0:17
  29. Miotlarz [Broom-man] – a “broom” play-dance Jan Stępień 0:30
  30. A niedobro kapuścina a niedobro [Tasteless cabbage] – a couplet Franciszka Pluta 0:18
  31. A w niedziele sie napić w póniedziałek p(u)oprawić [Let’s have a drink on Sunday and again on Monday] – a couplet Antonina Franczak 0:28
  32. Wychodzi wianecek a z kómory do siyni [A wedding garland is coming out from the chamber to the hall] Rozalia Matysiak 0:18
  33. Polka – a dance tune Antoni Stanik 1:05
  34. Polka W nocy o północy [Polka At night, at midnight] Nieznany wykonawca 1:28
  35. A ji(y) przysłam na wesele da wesele nie bardzo [I came to the wedding but it’s not much fun] Genowefa Baran 0:20
  36. Cztery mile za Warszawum (u)ożyniy(e)ł sie wróbel z kawum [Four miles away from Warsaw a sparrow married a jackdaw] Józef Bińczyk 0:15
  37. Weksel – a dance tune Antoni Stanik 1:13
  38. Lulajze mi lulaj siwe (u)ocka stulaj [Sleep baby, sleep, close your grey eyes] Marianna Wiktorowicz 0:47
  39. Polka – a dance tune Paweł Kalinka 0:22
  40. Posłuchajcie prosze pilnie o wojnie tureckiej [Listen carefully to the story about the Turkish war] Nieznany wykonawca 1:19
  41. Zawiśloczek – a dance tune Paweł Kalinka 0:16
  42. Od zielonego gaju żniwiareczki się walą [From the green grove the harvesters are coming] Genowefa Żechowska 0:33
  43. Niesiemy snopek z pola [We are carrying a sheaf from the field] Walenty Kunysz 0:39
  44. Równy [An even dance] Henryk Krętowicz 0:59
  45. Polka Pali sie pali sie [Polka Fire, fire!] Józef Pudło 0:38
  46. Oberek prztykany [Pizzicato oberek] Nieznany wykonawca 0:43
  47. Niedaleko zielonego dworu [Not far from the green manor house] Walenty Kunysz 0:41
  48. Wolny [A slowa dance] Józef Pudło 0:29
  49. Ej kołem wianku z wiecórecka [Roll, roll the garland in the evening] Maria Orłowska 0:31
  50. Wybieraj sie swasiu z nami [Matchmaker, come with us] Zofia Śmielak 1:04
  51. Żyd [Jew] – a dance tune Henryk Krętowicz 0:57
  52. Dobra nocyńka Kasieńko nasa [Goodnight our matchmaker] Katarzyna Golenia 0:29
  53. Marsz starodawny – an old time wedding march played at the bride’s window on the eve of the wedding Henryk Krętowicz 0:45
  54. Siadajże na wóz [Take a seat on the cart] Karolina Mączka 0:16
  55. Dziękuje wam mamusieńku [Thank you dear mother] Zofia Śmielak 0:20
  56. Krakowiak-marsz podróżny [Krakowiak-travelling march] Michał Chwastarz 0:40
  57. Weselny Od ślubu [Weselnny From the wedding] Michał Marszałek 0:22
  58. Hejże drobnoo rutko drobno [Hey little herb-of-grace] Zofia Śmielak 0:24
  59. Okrągły [A round dance] Stanisław Żydek 0:59
  60. Wokółko – male dance tune Józef Żydek, Stanisław Żydek 0:54
  61. Rozleciały mi się siwe gołembisie [The grey pigeons have flown away from me] Walenty Kunysz 0:49
  62. Oberek Do czepca [Oberek To the cap] Henryk Krętowicz 0:41
  63. Wylazła wylazła na nalepe żaba [A frog came out onto the flor] Weronika Szela, Józef Szela 0:42
  64. Haciok – a dance tune Józef Żydek, Stanisław Żydek, Jan Żydek 1:09
  65. Polka lewa [Lef side polka] Henryk Krętowicz 0:42
  66. Ej stary ja se stary [Hey I am getting old] Michał Michna 0:18
  67. Oberek – a dance tune Józef Żydek, Stanisław Żydek, Jan Żydek 0:53
  68. Na dach nam wieszyńka [Take the bunch to the roof] Walenty Kunysz 0:40
  69. Polka prztykana [Clicking polka] Józef Szela 0:53
  70. Szczodraka, kołaka powiodali nam [They talked about szczodrak and kołak] Karolina Kądzielska 0:25
  71. Prosty starodawny [An old time simple dance] Hipolit Tracz, Walenty Bartoń, Paweł Małyszek 0:39
  72. Polka starodawna [An old time simple dance] Józef Radej 0:28
  73. Oberek – a dance tune Kazimierz Łagoźny, Paweł Małyszek 0:45
  74. Zagraj mi muzycko [Play some music to me] Jan Miksza 0:17
  75. Oberek Starego Froncka [Oberek by old Froncek] Jan Jabłoński, Jan Machejus 0:33
  76. Mach – a dance tune Nieznany wykonawca 0:23
  77. Siano mykom nie cielętom ino bykom [Hay for bulls not for calves] Jan Stefańczyk 0:13
  78. Majdaniak Tu chałupka tu majdan [Majdaniak Here is the house, here’s the clobber] Józef Kozłowski 0:27
  79. Zawołajcie mamy mojej [Call for my mother] Janina Korczak 0:29
  80. Do przeprosin [Apologising] Józef Kosz 0:35
  81. Wiśta koniki wiśta [Go horses, go!] Honorata Góra 0:27
  82. Oberek podróżny [Travelling oberek] Piotr Kiszczak 0:32
  83. Marsz weselny Do ślubu [Going to the wedding] Walenty Bartoń, Kazimierz Łagoźny, Paweł Małyszek 0:52
  84. Oberek starodawny [Old time oberek] Hipolit Tracz, Walenty Bartoń, Paweł Małyszek 0:44
  85. Wyleciała siwa zezula [A grey cuckoo flew out] Anna Malec 0:19
  86. Do oczepin [To the capping] Marcin Gilas, Adam Korczak 0:34
  87. Chmiel [Hops] Marcin Gilas, Jan Gilas 0:53
  88. Oberek starodawny [Old time oberek] Marcin Gilas, Adam Korczak 0:54
  89. Polka – a dance tune Marcin Gilas, Adam Korczak 1:09
  90. Oberek dawny [Old time oberek] Marcin Gilas, Adam Korczak/Jan Korczak 0:43
  91. Oj daliście mie dali za takie straszydło [You married me to such an ugly person] Honorata Góra 0:14
  92. Córusia płacze skrzynia kołacze [My daughter is crying, the chest is knocking] Anna Buk 0:25
  93. Oj a skund goście najechali [Where did the guests come from?] Zofia Kulawiak 0:44
  94. Oberek brzdąkany [Strumming oberek] Piotr Kiszczak 0:50
  95. Oberek po boru chodziła [Oberek She walked in the woods] Marcin Gilas, Adam Korczak 0:40
  96. Oberek – a dance tune Marcin Gilas, Jan Gilas 0:48
  97. Po sadeńku chodziła [She walked in the orchard] Maciej Korczak 0:37
  98. Krężeli krężeli [They circled and circled] Józefa Frej 0:46
  99. Oberek Kominiarz [The chimney-sweeo oberek] Jacenty Borsuk 0:38