Powrót do listy płyt

„Rozpoczął tedy fonograf zbieranie melodii podhalańskich…”

“Rozpoczął tedy fonograf zbieranie melodii podhalańskich…”
Pierwsze nagrania muzyki tradycyjnej na Podhalu / The Oldest Sound Documents of Polish Traditional Music vol. 1
Wydawca: Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem
i Instytut Sztuki PAN, 2015 r.


Muzyka, muzyka, góralsko muzyka,
Cały świat obejdzies, nima takiej nika

Region Podhala zajmuje wyjątkowe miejsce w historii polskiej fonografii etnomuzycznej. To tutaj w 1904 roku Roman Zawiliński – filolog i etnograf z Krakowskiej Akademii Umiejętności dokonał pierwszego znanego nam, historycznego nagrania folkloru muzycznego – śpiewek ludowych w wykonaniu Jana Krzeptowskiego – syna najsłynniejszego góralskiego muzykanta Jana Krzeptowskiego-Sabały. W roku 1906 Willy Blossfeld z Lipska utrwalił na Podhalu śpiewy i nuty góralskie. Z jego pobytu zachowało się do dziś 14 wałków fonograficznych. W 1914 roku powstał zaś największy zbiór dokumentów dźwiękowych z muzyką Podhala, którego twórcą był Juliusz Zborowski. Zborowski późniejszy długoletni dyrektor Muzeum Tatrzańskiego w 1913 roku osiadł na Podhalu; był nauczycielem gimnazjalnym w Nowym Targu, zajmując się jednocześnie badaniami gwary i kultury materialnej górali. Fonograf i wałki zakupił z własnych pieniędzy na raty w niemieckim domu towarowym w północnych Czechach.

Jak wspominał po latach (Juliusz Zborowski, Pisma Podhalańskie): Rozpoczął tedy fonograf zbieranie melodii góralskich, wałki napełniały się szybko, a na pierwszy ogień szedł grajek nad grajki, bozy talent muzyki Podhala, Bartuś Obrochta. Trzeba go było widzieć, jak z całą satysfakcją przysłuchiwał się nagranym przez siebie wałkom, jak co chwila przygadywał “dobrze, dobrze” – i jak, przytupując nogą do taktu, wygłosił swoją opinię: “Wiecie, panie profesorze, to niegłupia trąba!”.
W 2015 r. dzięki dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz dzięki współpracy Muzeum Tatrzańskiego z Instytutem Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie udało się po ponad 100 latach odtworzyć, zdigitalizować i opublikować kolekcję nagrań Juliusza Zborowskiego.
Jesteśmy przekonani, że płyta stanowić będzie unikatowe źródło do poznania oryginalnego brzmienia dawnej muzyki Podhala. Wydawnictwo posłuży także do badań nad przemianami zachodzącymi w wykonawstwie i stylistyce wciąż żywej muzyki góralskiej. Zwłaszcza utrwalone w nagraniach i zachowane nuty Bartusia Obrochty niewątpliwie staną się inspiracją do kultywowania i pielęgnowania góralskiego folkloru muzycznego dla społeczności lokalnej i środowisk polonijnych oraz wszystkich miłośników muzycznej twórczości ludowej.

Żaden bowiem z regionów etnograficznych naszego kraju nie może poszczycić się porównywalną do zasobów z Podhala liczbą zachowanych archiwaliów fonograficznych sprzed pierwszej wojny światowej.

9. grudnia 2015 roku w Sali Sobieskich w Instytucie Sztuki PAN podczas promocji płyty odbyło się spotkanie z twórcami tego unikatowego wydawnictwa. Jacek Jackowski przybliżył historię prezentowanych nagrań oraz opowiedział o idei, jaka przyświecała powstaniu płyty. Aleksandra Szurmiak-Bogucka  wskazała na znaczenie tych nagrań dla poznania historii muzyki Podhala, a Anna Rutkowska opowiedziała o wyzwaniach jakie stwarza rekonstrukcja ponad stuletnich dokumentów dźwiękowych. Na spotkaniu obecna była także przedstawicielka Muzeum Tatrzańskiego – Olga Hadowska, która przybliżyła działalność Muzeum Tatrzańskiego im. Tytusa Chałubińskiego Muzycznie prezentację albumu uświetniła kapela góralska Piotra Majerczyka, a zgromadzeni goście otrzymali egzemplarz płyty w prezencie.

bookletpodhale

Posłuchaj utworów oraz zobacz booklet

  1. 1. Niek będzie błogosławion dom, do którego westępujemé Jan Sabała (syn) 2:32
  2. 2. Já na ziemie przyseł z dechem Jan Sabała (syn) 0:38
  3. 3. Ej ci juz zemreła C·igánowi ziena Jan Sabała (syn) 0:55
  4. 4. Idzie se Janicek popod zieléniny Jan Sabała (syn) 0:24
  5. 5. Béł se Sabała w górak… Bartłomiej Obrochta 1:52
  6. 6. Odrowąscy chłopcy Antoni Zachemski 0:11
  7. 7. Pásáł já se kónie, woły Antoni Zachemski 0:18
  8. 8. W lesie grzyby Antoni Zachemski 0:11
  9. 9. Krakowiak – imitacja wokalna melodii in- strumentalnej Antoni Zachemski 0:07
  10. 10. Chłopc·i moji, chłopc·i Antoni Zachemski 0:11
  11. 11. Ej, zabiéli Jánicka Antoni Zachemski 0:11
  12. 12. Zapryjze sie, dziéwce Antoni Zachemski 0:12
  13. 13. Drobny – imitacja wokalna melodii instrumentalnej Antoni Zachemski 0:06
  14. 14. Świéciéł mi miesiącek Antoni Zachemski 0:15
  15. 15. Przileciáł Nieznana dziewczyna 0:12
  16. 16. Z góry jedź Nieznana dziewczyna 0:10
  17. 17. Mówiéłek ci ráz Nieznana dziewczyna 0:23
  18. 18. Hej, jeszcze raz, jeszcze raz Nieznana dziewczyna 0:28
  19. 19. [początek teksu nieczytelny – nuta spiska] Nieznana dziewczyna 0:48
  20. 20. Sabałowa Bartłomiej Obrochta 0:58
  21. 21. Ozwodna. Ej góry, moje góry Bartłomiej Obrochta 0:58
  22. 22. Kieby było nie świtało. Nieznany mężczyzna 0:20
  23. 23. Wiyrskiem posła, wiyrskiem zasła. Nieznany mężczyzna 0:26
  24. 24. uOzbiegały mi sie biáłe gołymbisie po lesie Nieznany mężczyzna 0:26
  25. 25. Serce moje, serce. Ozwodna Nieznany mężczyzna 0:21
  26. 26. Drobny staroświecki, Ozwodna wartka Bartłomiej Obrochta 0:44
  27. 27. Drobny po śtyry Bartłomiej Obrochta 1:15
  28. 28. Ozwodna zakopiańska Bartłomiej Obrochta 2:19
  29. 29. Pijáł jek se, pijáł, oj, słodkom gorzáłecke. Wierchowa Nieznany mężczyzna z Pieniążkowic 0:18
  30. 30. Puopod las, puopod las, puopod uObidu owiec. Nieznany mężczyzna z Pieniążkowic 0:17
  31. 31. Nie pude ku tobie, sama przydzies ku mnie Nieznany mężczyzna z Pieniążkowic 0:17
  32. 32. Ej, nie było mnie w dóma Nieznany mężczyzna z Pieniążkowic 0:19
  33. 33. Jesce jedén, jesce jedén Nieznany mężczyzna z Pieniążkowic 0:22
  34. 34. Bodej sie spályły sądeckie papiéry Nieznany mężczyzna z Zakopanego 0:43
  35. 35. Ej, nie skodzi dziéwcynie, ej, picie i jedzynie Nieznany mężczyzna z Zakopanego 0:26
  36. 36. Pódźze pódź, pódźze, pódź, pódź mie uodprowadzić Nieznany mężczyzna z Zakopanego 0:21
  37. 37. Rekrucie, rekrucie, nie smuć sie, nie smuć sie Nieznany mężczyzna z Zakopanego 0:22
  38. 38. Chochołowska Bartłomiej Obrochta 1:14
  39. 39. Juhaska wierchowa Bartłomiej Obrochta 0:53
  40. 40. Pódźze pódź, pódźze, pódź, pódź mie uodprowadzić Nieznany mężczyzna z Zakopanego 0:23
  41. 41. Kochajze mnie, kocháj jakeś mie zapo- con Nieznany mężczyzna z Zakopanego 0:19
  42. 42. Dobrze, dziéwce, robis. Ozwodna Nieznany mężczyzna z Zakopanego 0:20
  43. 43. Dziéwcyno z Potoka Nieznany mężczyzna z Zakopanego 0:22
  44. 44. Śtyry konie rysie Nieznany mężczyzna z Zakopanego 0:23
  45. 45. Zabiéli Jánicka Miyndz·icerwienego Antoni Zachemski 0:16
  46. 46. Zapryjze sie, dziewce Antoni Zachemski 0:11
  47. 47. Drobny Antoni Zachemski 0:11
  48. 48. Do Cyrwonych Wiérchów Nieznany chłopiec z Zakopanego 0:19
  49. 49. Z uoráwskiego zámku Nieznany chłopiec z Zakopanego 0:18
  50. 50. Nié moge, nié moge do wiersycka chodzić Nieznany chłopiec z Zakopanego 0:29
  51. 51. Z góry, z góry, nie z wysoka Nieznany chłopiec z Zakopanego 0:09
  52. 52. Janićku, serdecko Nieznany chłopiec z Zakopanego 0:23
  53. 53. Świéciéł mi miesiącek Antoni Zachemski 0:17
  54. 54. Ej, Janićku, serdecko Nieznany mężczyzna z Zakopanego 0:24
  55. 55. Od buka do buka, jaze do jawora Nieznany mężczyzna z Zakopanego 0:17
  56. 56. Jaworu, jaworu coś taki pękaty Nieznany mężczyzna z Zakopanego 0:22
  57. 57. Słonecko na zachodzie Nieznana dziewczyna 0:46
  58. 58. Lulaj, lulaj, mój s·inácku Nieznana dziewczyna 0:54
  59. 59. Ej ty baca z Iwanice Nieznana dziewczyna 0:29
  60. 60. Idzie idzie od ołtarza Nieznany czterogłosowy chór mieszany 1:27
  61. 61. Marsz. Tańczyli zbójnicy w Mikułasie Nieznany wykonawca 0:31
  62. 62. Spiska. Ja bym orał ja bym siał w tej dolinie Bartłomiej Obrochta 0:26
  63. 63. Weselny krakowiak Bartłomiej Obrochta 0:56
  64. 64. Hej kiebyś dziewyce hej kiebyś nie ty Bartłomiej Obrochta 0:20
  65. 65. Marsz jaworzyński Bartłomiej Obrochta 0:42
  66. 66. Wojeńska Bartłomiej Obrochta 0:37
  67. 67. Ozwodna przewodnicka Bartłomiej Obrochta 0:29
  68. 68. Zielona lipka i jawór Nieznany mężczyzna z Nowego Targu 0:33
  69. 69. Hej, wy chłopcy, wyjadace. Nieznany mężczyzna z Nowego Targu 0:13
  70. 70. Hej, Madziar pije, hej, Madziar płaci Nieznany mężczyzna z Nowego Targu 0:35
  71. 71. Marsz. Zabili zbójnicy kapitana Bartłomiej Obrochta 1:50
  72. 72. W murowanej piwnicy. Zbójnicki Bartłomiej Obrochta 0:59
  73. 73. Od Starego [nieczyt.] idzie woda bystrá. Zielona Dziadusiowa Nieznany chłopak z Nowego Targu 0:15
  74. 74. Niedalecko Ciernej Góry, Jurgowa, Jurgowa Nieznany chłopak z Nowego Targu 0:15
  75. 75. Nieznany chłopak z Nowego Targu 0:18
  76. 76. Wierchowa Bartłomiej Obrochta 2:14
  77. 77. Luptowska zbójnicka Bartłomiej Obrochta 0:54
  78. 78. Luptowska Bartłomiej Obrochta 0:53
  79. 79. Ej Janicku serdecko. Do zbójnickiego Bartłomiej Obrochta 0:27
  80. 80. Marsz. Zabili zbójnicy kapitana Bartłomiej Obrochta 0:20
  81. 81. Do zwyrtu Bartłomiej Obrochta 0:25
  82. 82. W murowanej piwnicy. Zbójnicki Bartłomiej Obrochta 0:52
  83. 83. Sabałowa Bartłomiej Obrochta 0:50
  84. 84. Marsz Chałubińskiego. Hej ide w las Bartłomiej Obrochta 0:31
  85. 85. Marsz. Hej Madziar pije Bartłomiej Obrochta 1:43
  86. 86. Matejowa Bartłomiej Obrochta 1:02
  87. 87. Krzesany Bartłomiej Obrochta 0:42
  88. 88. Ozwodna Bartłomiej Obrochta 0:36
  89. 89. Kie já se zaśpiéwám na [nieczyt.] polany Nieznana dziewczyna 1:30
  90. 90. Krzesany po śtyry Bartłomiej Obrochta 1:30
  91. 91. Drobny zakopiański Bartłomiej Obrochta 0:38
  92. 92. Janosikowa Jęcą góry jęcą kiej Janicka męcą Bartłomiej Obrochta 0:28
  93. 93. Zielona Dziadusiowa Bartłomiej Obrochta 0:45
  94. 94. Zielona Bartłomiej Obrochta 0:37
  95. 95. Hucała dolina, kiek se bez niom jechał Nieznany mężczyzna z Waksmundu 0:34
  96. 96. Będzie jarmark w Rozenbergu Bartłomiej Obrochta 0:49
  97. 97. Ozwodna Bartłomiej Obrochta 0:31
  98. 98. Bez zielone jare zytko. Orawska. Karpacka Bartłomiej Obrochta 0:43